سبک زندگی اسلامی

پیام های زندگی یک عروس بهشتی

در پی خواستگاری امیرالمؤمنین علی(ع) و موافقت فاطمه(س)، قرار بود نور وجود فاطمه(س) از خانه پدر به خانه همسر بتابد، همسری که در نورانیت همتای او بود. در این مراسم ویژه، پیام هایی نهفته است که هر یک چون ستاره ای بر سینه تاریخ می درخشند و جایگاه بلند فاطمه را نشان می دهند . این پیام ها معیاری برای اعمال و رفتار مسلمانان به شمار می روند.

پیام های زندگی یک عروس بهشتی

در پی خواستگاری امیرالمؤمنین علی(ع) و موافقت فاطمه(س)، قرار بود نور وجود فاطمه(س) از خانه پدر به خانه همسر بتابد، همسری که در نورانیت همتای او بود. در این مراسم ویژه، پیام هایی نهفته است که هر یک چون ستاره ای بر سینه تاریخ می درخشند و جایگاه بلند فاطمه را نشان می دهند . این پیام ها معیاری برای اعمال و رفتار مسلمانان به شمار می روند.

فاطمه ساده و بی هیاهو از خانه پدر به خانه همسر می آید. خانه ای ساده و محقر که صفا و خلوص اهالی آن فرشتگان عرش را از خود بی خود کرده است. در این مراسم، همه چیز هست بی آنکه کسی به زحمت و گناه افتد؛ از خواستگاری گرفته تا جهیزیه و لباس عروس و ولیمه ای برای میهمانان، از فقیر و غنی شادند در این مراسم؛ اما از اسراف و گناه، خواسته های بی حد و مرز عروس از داماد، زحمت و سختی و چشم و هم چشمی خبری نیست.

عروس جهیزیه اش را از کشورهای مطرح زمان خود ( ایران ـ روم) تهیه نکرده است، بلکه با ساده ترین وسایل که ساخت زحمت کشان دیار خودش است، به خانه داماد می رود. وسایلی به غایت ساده و تحقیقاً تنها حداقل های اجتناب ناپذیر برای شروع زندگی محبوب ترین زنان، بلکه محبوب ترین انسان ها نزد پروردگار!

عروس با لباسی نو، پاکیزه، زیبا[1]، ساده و ارزان به خانه همسر می رود. و نه با لباسی گران قیمت و فاخر.[2]

از ولیمه این مراسم فقط ثروتمندان نمی خورند، بلکه برای مستمندان نیز در آن سهمی هست.[3]

همه صدای نیازمندی را می شنوند و فقط عروس است که لباس عروسی خود را به او می بخشد؛[4] زیرا لباس کهنه و نو برایش یکسان است. عروس، دختر والامقام ترین مرد زمان است و داماد، با ایمان ترین، شجاع ترین و نخستین مرد مسلمان و اینها؛ نشان دهنده مقام بالای فاطمه است، ولی فاطمه تمام اینها را برای خود مسئولیت آور می داند، و نه مایه فخرفروشی.

فاطمه(س) در عمل راه را به مسلمانان تمام دوره ها نشان داده است و ترازویی است برای سنجش اعمال امت اسلام. او پیام هایی سعادت بخش بر امت پدر داده است که کافی است با گوش جان شنیده شود:

هرگز نسبت به اطرافت بی توجه نباش. آنجا که دیگران به خاطر منافع خود، نمی بینند و نمی شنوند، تو به خاطر خدا ببین و بشنو.

زندگی ات را بدون اسراف و گناه آغاز کن، آن گونه که دیگران در رفتار و روش تو رازهای موفقیت و سعادت را بجویند و مردان و زنان آینده ساز را تربیت کن.

این پیام ها؛ یعنی نگاهی نو به همه چیز، نگاهی متفاوت و الگوساز.

وقتی همه در پی اشرافیت و تجمل و رفاه اند و آن را مایه تفاوت خود با دیگران قرار می دهند، موقعیت و شأن اجتماعی برای تو مسئولیت آور باشد.

فاطمه از مردم است، با درد آنها آشناست، مثل آنان زندگی می کند و همچون محروم ترین آنها به خانه همسر می رود. پس تو نیز چنین باش.

و این گونه، فاطمه که تا آن زمان مایه آرامش پدر بود، ساده و آرام، ولی پایدار و باوفا به خانه همسر می رود و دومین مقام والایش؛ یعنی همسر ولایت بودن را از آن خود می کند.

پیام های فاطمه(س) در خانه همسر

این بانوی نمونه، با اندوخته ای از ستایش و معرفت خداوند، اعتقاد محکم، صبر در برابر سختی ها آن هم در بالاترین مرحله، کوله باری از مهربانی، وفا، صمیمیت و عشق، با شناخت کامل از جایگاه همسر و بالاترین میزان احساس مسئولیت و از همه مهم تر، نوری که تاریخ را تا پایان جهان روشن می کند، به خانه علی آمد.

رفتار ها و گفتارهای فاطمه در این خانه، پرمعناتر و اثرگذارتر شده است و در این خانه محقر ولی نورانی، هر روز در نقشی سرنوشت سازتر ظاهر می شود.

فاطمه در این خانه آن قدر نظافت می کند تا لباسش از گرد و غبار آکنده می شود.[5]

آن قدر دستاس می چرخاند تا دستانش پینه می بندد.[6] بسیار روزها که خود و فرزندانش غذایی برای خوردن ندارند یا خوراکشان در حد قرصی نان است.[7] زیراندازشان تنها پوست بز است.[8]

و پیامبر در برابر همه این قناعت ها و دشواری ها، فقط حمد و ستایش بیشتر خداوند را به او سفارش می کند.[9]

در ورای این رفتارهای زهرا(س) و توصیه های پیامبر رحمت، چه پیامی نهفته است؟!

بی شک در همه اینها اضافه بر آموزش ساده زیستی، قناعت، همسرداری، و به ویژه اهمیت و شرافت نقش ارجمند «مادری» پیام های دیگری نیز نهفته است.

و آن پیام ، این است که زهرا، هم در برابر گذشتگان مسئول است و هم در برابر آیندگان.

در جامعه ای که مهم ترین ارزش در آن اشرافیت و برده داری است و بار زندگی ثروتمندان و رهبران، کمر زیردستان و ضعیفان را شکسته و هویت انسانی آنها زیر پا نهاده شده، در جامعه ای که زنان و دخترانِ قدرتمندان خود را تافته جدا بافته از مردم عادی جامعه می دانند؛ در شرایطی که مسلمانان از نظر اقتصادی در وضعیت دشوار به سر می برند، فاطمه چه باید بکند؟

آیا زندگی آرام و بی دغدغه را برگزیند و چشمانش را به روی همه اینها ببندد؟

فاطمه اما، همیشه دردآشناست. با مردم زندگی کرده و غم آنان را به جان ریخته است.

او در جایگاهی است که خود و همسرش در همان خانه محقر، قرار است آینده را بسازند و باید به همه بیاموزند که:

مهم نیست که هستی، مهم این است که تفاوتی با دیگران نداری.

تن پروری روا نیست، حتی به این اندازه که ساده ترین کارها را بر دوش دیگران اندازی؛ در شرایطی که دیگران گرسنه اند، تو حق سیر خوابیدن نداری؛ باید قانون تفاوت میان ضعیف و قوی و دارا و ندار را بشکنی و در عمل بیاموزی که همه در انسانیت برابرند و ملاک برتری تقواست[10] و همان تقوا به تو اجازه دست اندازی به حقوق دیگران و برتری طلبی را نمی دهد.

نور فاطمه لحظه به لحظه با انسان همراه است و چنان راه را برای او روشن می کند تا او را به کمال واقعی اش برساند.

زمان گذشته و اوضاع مالی مسلمانان اندکی بهبود یافته است. اکنون فاطمه می تواند کمک کاری به خانه بیاورد.[11] البته نه برای رهایی از زحمت خانه داری، بلکه برای رسیدگی بهتر به تربیت فرزندان و عبادت خدا.

زهرا در این جایگاه نیز ثابت می کند که به شایستگی به عنوان الگو و سرور زنان جهان برگزیده شده است.[12] او کارهای خانه را با خدمت گزار خود، [فضه] تقسیم می کند[13] و با این سخن که «یک روز من به کارهای خانه رسیدگی می کنم یک روز تو» صمیمیت و دوستی را به بالاترین حد می رساند.

الگوی زن مسلمان(2)

نکته هایی از زندگی بانوی دو جهان

فاطمه(س) نمونه ای بی مانند از انسان کامل و فرشته الهی بر روی زمین بود.

او از نظر خانوادگی بهترین نسب را دارد. پدر بزرگوارش، محمد (ص) آخرین پیامبر الهی و اسوه تمام جهانیان و مادرش، بانوی بزرگواری چون خدیجه است که فضیلت و تقوا در وجودش موج می زند.

پیش از تولد فاطمه، جبرئیل به پیامبر چنین بشارت داد: «ای رسول خدا! ( این فرزند) دختری والامقام است و نسل و سلاله تو از او ادامه خواهد یافت. او مادر امامان و پیشوایان دینی است که بعد از قطع شدن وحی جانشین تو خواهند شد.» تولد زهرا(س) و احترام بی مانند پدر و مادرش به او، پندارهای غلط و جاهلانه ای را که دختر را ننگی برای خود می دانستند، باطل کرد.

برخی از نام های آن حضرت عبارتند از: صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه و زهرا.

فاطمه؛ به معنای جدا شده از پلیدی هاست.

دوران کودکی فاطمه(س) همه زمان با اوج بحران ها و سختی ها بود. سه سال از حساس ترین دوران وی در «شعب ابی طالب» سپری شد و پس از پایان محاصره در شعب ابی طالب مرگ مادر، روح لطیفش را آزرده ساخت.

پس از مرگ مادر، زهرا در خانه همدم پدر و تسکین دهنده دردهای او بود.

پیامبر خدا، فاطمه را به اندازه ای دوست داشت که گاهی با جمله «فداهاابوها؛ پدرش فدای او باد»، علاقه عمیق خودش را به او اظهار می کرد و می فرمود: «فاطمه پاره تن من است».

زهرا(س) برای علی آفریده شده بود و همتایی جز علی(ع) نداشت. از این رو، وقتی علی(ع) از فاطمه خواستگاری کرد، رسول خدا(ص) فرمود: «عقد شما در آسمان بسته شده است».

زهرا(س) فضل و دانش را از سرچشمه وحی فراگرفت. در عبادت و عرفان سرآمد همه عابدان و عارفان بود. نیمه شب ها با اشتیاق به عبادت معبود خود، از جا برمی خاست و نمازهای شب او بسیار طولانی بود.

در سوره کوثر، سوره هل اتی لانسان و آیه تطهیر و آیه مباهله،[14]به گوشه هایی از شخصیت حضرت اشاره شده است.

الگوی زن مسلمان(3­)

زینب کبری(س)

محبوبه ابراهیمی

در پنجم جمادی الاول، سال پنجم هجرت، سومین گل بوستان علی و فاطمه، مدینه را به نور وجود خود روشن کرد.

صدیقه کبرا باردار به گوهری تابناک بود. رسول خدا(ص) برای سفر رفته بود که کودک به دنیا آمد. فاطمه از علی خواست در غیاب پدر، خود نام دختر را برگزیند، ولی پاسخ شنید: هرگز بر پدرت پیشی نمی گیرم. سه روز گذشت. رسول خدا بنابر عادت همیشگی خود، در ابتدای ورود به مدینه به خانه دخترش رفت. امیر مؤمنان، علی(ع) خدمت رسول خدا(ص) رسید و خواست که حضرت نامی برای نوگل سه روزه اش برگزیند. حضرت فرمود: گرچه فرزندان علی و فاطمه، فرزندان منند، ولی امر ایشان با پروردگار است و من در انتظار وحی هستم. جبرئیل نازل شد:«یا رسول الله! حق تو را سلام می رساند و می فرماید نام مولود را زینب بگذار که ما آن را در لوح محفوظ نوشته ایم».

پیامبر خدا، قنداقه را به سینه چسباند و بوسید و فرمود:«وصیت می کنم حاضران و غایبان امت را که حرمت این دختر را پاس دارند».[15]

تا وقتی حسین گهواره را تکان می داد، لبان کوچک زینب به خنده می شکفت و چون از کنار گهواره می رفت، کودک بی قرار می گریست.[16] بزرگ تر هم که شده بود، می خواست همیشه کنار برادرش باشد، لحظه ای تاب جدایی نداشت. مادر از این محبت حیران بود. از این رو، موضوع را با پیامبر اکرم(ص) در میان نهاد و پرسید: «پدر جان! زینب لحظه ای بدون حسین قرار ندارد. ساعتی بوی حسین را استشمام نکند، جانش به لب می رسد. راز این مهر چیست؟» شانه های رسول خدا لرزید و اشک از چشمانش سرازیر شد: «نور چشمم! این دختر همراه حسینت به کربلا می رود و در تمام رنج ها و سختی های او شریک خواهد بود.»[17] مادر گریست، برای زینب و برای حسین.

بزرگ تر شده بود، پیش از نماز ابتدا اندکی به چهره حسین می نگریست و بعد اقامه می گفت و نماز می خواند.[18]

میهمانی برای امیر مؤمنان رسیده بود و در خانه طعامی نبود. فاطمه را صدا زد و پرسید: هیچ خوراکی برای پذیرایی از مهمان نزدت نیست؟ فاطمه پاسخ داد: فقط قرص نانی که سهم زینب است. زینب نان را به مادر داد تا برای مهمان ببرد و گفت: من صبر می کنم مادر.[19]

پنج ساله شده بود. روزی صبح زود نزد پیامبر رفت. حضرت بیمار بود و در بستر آرمیده بود آرام کنارش نشست: پدربزرگ خوابی که دیده ام روحم را آزار می دهد؛ در خوابم باد تندی می وزید و هوا تاریک شد. از وحشت به درخت بزرگی پناه بردم. باد درخت را از جا کند و با خود برد. خود را به شاخه ای از درخت رساندم. باد آن را نیز برد. به شاخه دیگری پناه بردم که باد به او نیز امان نداد. به دو شاخه باقیمانده آویختم؛ یکی پس از دیگری از من جدا شدند و همراه باد رفتند.

رسول خدا(ص) فرمود: دخترم، درخت بزرگ من بودم که به زودی از میانتان می روم. شاخه اول مادرت فاطمه و دومی پدرت علی و آن دو برادرانت حسن و حسین بودند. با رفتن آنها جهان تیره و تار می شود و تو در ماتمشان لباس سیاه می پوشی.[20]

درخت بزرگ از پا درآمده بود و پناه زینب درخت دوم بود؛ با پهلوی شکسته، بازوی ورم کرده، صورت نیلی و جنین از دست داده و او دختری 5 ساله بود که 90 روز از مادر پرستاری کرد. روزهای آخر بود. زهرا به دختر 5 ساله اش وصیت می کرد. دخترم هرگز از دو برادرت جدا مشو. پیوسته با آنان باش و بر ایشان، به جای من مادری کن.

زینب در خانه اش تفسیر قرآن می گفت. هنگام تفسیر آیه ای، امیر مؤمنان رسید و فرمود: «نور چشمم این نشانه ای است برای مصیبت و اندوهی که به شما فرزندان رسول خدا می رسد.» مصیبت ها را برای او باز گفت. آن گاه زینب گریست؛ گریه ای پرفغان.[21]

آخرین روزهای عمر امیر مؤمنان بود. زینب حدیثی از ام ایمن نقل کرد و گفت: دوست دارم از زبان خودتان بشنوم. علی نگاهی به دخترش کرد و فرمود: دخترم! تو و دختران اهل بیت را می بینم که در لباس اسارت و در نهایت پریشانی وارد کوفه می شوید. در حالی که بیم دارید مردم به شما آسیب می رسانند. دخترم آن روز صبر کنید. سوگند به خداوندی که دانه را می شکافد و انسان را می آفریند، آن روز در سراسر زمین جز شما و پیروان شما، دوستی برای خدا نیست. پیامبر این خبر را به ما داد و فرمود: شیطان در آن روز از خوش حالی پرواز می کند.[22] علی آرام آرام می گفت و زینب قطره قطره می گریست.

نشسته بود و با برادر گفت وگو می کرد. پرسید: مصیبت شما بزرگ تر است یا آدم؟

فرمود: آدم بعد از فراق حوا به وصال رسید و من بعد از فراق به شهادت می رسم.

پرسید: مصیبت شما بزرگ تر است یا ابراهیم؟

فرمود: آتش بر ابراهیم گلستان شد، ولی آتش جنگ بر من سوزان می شود.

پرسید: مصیبت شما بزرگ تر است یا زکریا؟

فرمود: زکریا را دفن کردند، ولی بدن مرا زیر سم اسبان قرار می دهند.

پرسید: مصیبت شما بزرگ تر است یا یحیی؟

فرمود: یحیی را سر بریدند، ولی بستگانش را اسیر نکردند، اما اهل و عیال مرا اسیر می کنند.

پرسید: مصیبت شما بزرگ تر است یا ایوب؟

فرمود: زخم های ایوب مرهم داشت، اما زخم های من بی مرهمند.[23]

زینب می پرسید برادر پاسخ می داد و زینب آرام بر حال برادر می گریست. بر فراق حسین، بر آتش سوزان جنگ، بر بدن لگدکوب شده، بر اهل و عیال اسیر و بر زخم های بی مرهم.

هنگامه مصیبت هایی که پدر برای زینب شرح داده بود رسید. 28 رجب سال 60 هجری بود و حسین ره سپار کوفه. زینب از عبدالله اجازه همراهی برادر را خواست. عبدالله روزی را به یاد آورد که زینب را از علی خواستگاری می کرد. مولا تنها با دو شرط با ازدواج موافقت کرد. اول آنکه مانع دیدار حسین و زینب نباشد و دیگر آنکه اگر برادر قصد سفر داشت، خواهر را از همراهی او باز ندارد.

عبدالله پذیرفت و زینب به کاروان برادر پیوست و نه تنها خود رفت، پسرانش محمد و عون را هم برد تا روز عاشورا در دفاع از قیام حسینی از برادر دفاع کنند.

دشمن، سرخوش از پیروزی ظاهری، برای غارت خیمه ها هجوم آورد. زینب در مقابل خیمه برادرزاده ایستاده بود. مردی با چشمان زاغ وارد خیمه شد. چرم را از زیر پای سجاد بیمار کشید و به سوی زینب رفت، چادر و گوشواره را می گرفت و گریه می کرد. بانوی کربلا فرمود: لعنت خدا بر تو حرمت خاندان رسول را می شکنی و می گریی؟ گفت: به خاطر گرفتاری های شما گریه می کنم. فرمود: مرا به خشم آوردی. خداوند دست و پایت را ببرد و در آتش دنیا هلاکت کند.

و چه زود نفرین او مستجاب شد. دیری نپایید که مختار دست و پایش را قطع کرد و وی را در آتش سوزاند.[24]

شب یازدهم محرم بود. شام غریبان حسین، اما نماز شب خواهر داغدار حسین ترک نشد. این بار تنها یک تفاوت داشت؛ بانو از شدت ضعف نمازش را شکسته خواند. در مسیر شام حتی نافله هایش ترک نشد. بی دلیل نبود که حسین هنگام وداع سفارش می کرد: «یا اُخْتاه لاتَنْسینی فِی نافِلَهِ اللَّیْلِ؛ خواهرم مرا در نماز شب فراموش نکن».[25]

در خرابه شام دیگی بر روی آتش نهاده بود. دلیل این کار را پرسیدند فرمود: کودکان گرسنه اند و می خواهم وانمود کنم که برایشان غذا می پزم تا آرام شوند.[26] او در طول اسارت، همواره سهم غذایش را میان کودکان تقسیم می کرد.

سجاد، برادرزاده اش می گفت: عمه جان «اَنْتَ بِحَمْدِاللهِ عالِمَهٌ غَیرُ مُعَلّمَهٍ وَ فَهیمَهٌ غَیْرُ مَفهِّمَه؛ سپاس خدا راست که تو دانشمند معلم ندیده و فهمیده فهم نیاموخته ای».[27] تجسمی از علم و معرفت پیامبر بود و جلوه ای از زهد و عبادت علی. تمثیلی از جانبازی مادر و مصداق صبر حسن و نمودار شجاعت حسین. تمام سختی هایش را در یک جمله خلاصه کرد: «اِنّی ما رأَیْتُ الاّ جَمیلاً؛ جز زیبایی ندیدم».[28]

یک شنبه بود؛ 15 رجب سال 62 هجری، خورشید صبر غروب کرد و در خاک شام آرمید.

پی نوشت:

[1]. زندگانی صدیقه کبری حضرت فاطمه زهرا (س)، ص 107.

[2] . بحارالانوار، ج 43، ص 94.

[3]. همان، ص 130.

[4]. همان.

[5]. همان، ص 83.

[6]. همان، ص 82

[7]. همان، ص 240.

[8]. همان، ص 88.

[9]. همان، ص 28.

[10]. نک: «ان اکرمکم عند الله اتقکم».

[11] . نهج الحیاه ، صص 179 و 180.

[12] . همان، ص 260.

[13] . بحارالانوار، ج 43. ص 81.[14]. زنان اسوه در قرآن، صص 130 و142.

[15]. سید نورالدین جزایری، خصائص الزینبیه، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ص 60.

[16]. همان، ص 336.

[17]. ریاحین الشریعه، ج 3، ص 41.

[18]. خصائص الزینبیه، ص 336

[19]. ریاحین الشریعه، ج 3، ص 64.

[20]. عبدالکریم پاک نیا، «فرازهایی از زندگی عقیله بنی هاشم»، مجله مبلغان، مرداد 1381، ص 12.

[21]. زینب الکبری، ص 144.

[22]. بحار الانوار، ج 45، ص 183 و کامل الزیارات، ص 448.

[23]. سیمای حضرت زینب(س)، صص 114 ـ 116.

[24]. محمد مظفری و سعید جمشیدی، اسیران و جانبازان کربلا، ص 103.

[25]. ریاحین الشریعه، ج 3، ص 62.

[26]. همان، ص 191.

[27]. بحار الانوار، ج 45، ص 64؛ سفینه البحار، ج 1، ص 558.

[28] . بحارالانوار، ج 45، ص 116.

اوقات فراغت

کوثر رضایی

کارشناسان مدیریت و دست­اندرکاران امور تربیتی، اوقات فراغت را از یک سو مناسب ترین بستر برای رشد و شکوفایی استعدادهای گوناگون و از سوی دیگر، زمینه ­ساز بسیاری از انحراف ها و بزهکاری ها دانسته اند.

گوهرشاد در خون

زهرا حاجی­پور

رضا­شاه به خوبی می دانست که برای عملی ساختن نقشه شومش، ابتدا باید شهرهای مذهبی را دگرگون سازد. پس فرمان رضاخان از تهران به مشهد رسید: «از این پس، درشکه­چی ها و پسوران مشهد باید کلاه شاپو (کلاه تمام فرنگی) بر سر بگذارند».

اجرای این برنامه از ابتدای خرداد 1314 به همراه شایعه های مربوط به کشف حجاب، در مشهد آشوبی به پا کرد و نخستین فریاد اعتراض را آیت­الله حاج آقا حسین قمی سر داد. ایشان پس از مشورت با تعدادی از شخصیت ها و روحانیان، تصمیم گرفت برای جلوگیری از کشف حجاب و استفاده از کلاه شاپو در 9 تیر 1314 به تهران سفر کند، ولی رضاشاه با بی شرمی تمام محل اقامت ایشان را در شهر ری محاصره کرد. خبر به شیخ محمدتقی بهلول رسید. بهلول به سرعت خود را به مشهد رساند. در حرم، مأموران شهربانی مانع او شدند و قصد دست گیری وی را داشتند که با دخالت خادمان و زائران حرم، وی دست­گیر نشد، ولی در صحن کهنه زندانی شد. خبر در شهر پیچید و کم­کم صحن ها از دوستداران بهلول پر شد. همهمه مبهمی فضای صحن را پر کرده بود، ولی کسی برای آزادی بهلول قدم پیش نمی گذاشت. ناگهان فریادی همهمه مردم را به سکوت تبدیل کرد . این صدای اعتراض نواب احتشام، یکی از خادمان حرم بود. او کلاه شاپو را از سر برداشت و فریاد زد:

آسایش زندگی

زهرا رضاییان

ستایش، مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است.

«ای کسانی که ایمان آورده اید! از نعمت های پاکیزه ای که به شما روزی داده ایم بخورید و شکر خدا را به جا آورید. اگر او را پرستش می کنید». (بقره: 172)

گاهی با خودم می اندیشم چرا ما این­قدر از کتاب آسمانی­مان غافلیم؟ چرا حداقل یک بار آن را با دقت نمی خوانیم و تصمیم نمی گیریم به تک تک دستور های آن در زندگی­مان عمل کنیم تا بهشتی زمینی بسازیم؟

آسایش زندگی

زهرا رضاییان

ستایش، مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است.

«ای کسانی که ایمان آورده اید! از نعمت های پاکیزه ای که به شما روزی داده ایم بخورید و شکر خدا را به جا آورید. اگر او را پرستش می کنید». (بقره: 172)

گاهی با خودم می اندیشم چرا ما این­قدر از کتاب آسمانی­مان غافلیم؟ چرا حداقل یک بار آن را با دقت نمی خوانیم و تصمیم نمی گیریم به تک تک دستور های آن در زندگی­مان عمل کنیم تا بهشتی زمینی بسازیم؟

قرآن را باز می کنم ، آیه 172 از سوره بقره، در پیش چشمانم می درخشد و از خودم می پرسم تو به این آیه چه قدر عمل کرده ای؟ به راستی همه ما به این آیه شریفه چه قدر عمل کردیم؟ «از نعمت های پاکیزه ای که به شما روزی داده ایم بخورید و شکر خدا را به جا آورید.» به خودم فکر می کنم و به اعمالم. تمام تلاش و فکرم در طول روز این است که بیشتر و بهتر به دست بیاورم و چه قدر هم خودم را در این راه خسته می کنم. دوباره آیه را می خوانم. خداوند در این سخن، فرموده است که به دنبال آنچه برایتان مقرر کرده ایم، باشید، نه اینکه در پی چیزی بدوید که روزی شما نیست!

بی­شک هر کس روزی معینی دارد که با حرکت و تلاش می تواند به آن برسد و این همان حقیقتی است که حافظ به آن رسیده بود که گفت:

ما آبروی فقر و قناعت نمی بریم

با پادشه بگوی که روزی مقدر است

به همین دلیل است که وقتی در کوچه و خیابان و بازار فردی را می بینیم که گدایی می کند یا حتی وقتی نام گدا را می شنوی، حیرت می کنی! گدا گدایی می کند؛ چون به روزی­یی که برایش مقدر شده، راضی نیست! به خاطر طمع، گدایی می کند.

پیامبر خدا هم فرمود: «قناعت، گنجی است پایان­ناپذیر»!

آسایش و سربلندی در قناعت است. اگر زندگی آرام و زیبا و بی دغدغه می خواهیم، باید قناعت کنیم. در غیر این صورت، دل آدمی از خواسته های پیاپی سیر نمی شود؛ چراکه ذات انسان حریص است، اما می شود دیو حرص و طمع را از پای درآورد و روح را به­گونه ای پرورش داد که «نان جو» و «مرغ بریان» برایش یکی باشد. می شود نفس را چنان تربیت کرد که به جای اینکه حرص مال داشته باشد و همه عمر آدمی را صرف گردآوری مال کند، همه فرصت ها را صرف نزدیک تر شدن به خدا بکند؛ با خشنود ساختن خلق الله... . می شود با قناعت، به جنگ حرص و طمع رفت و به قول سعدی:

گفت چشم تنگ دنیادوست را

یا قناعت پر کند یا خاک گور

روزی حضرت موسی(ع) از خداوند پرسید: بی نیازترین بندگان تو چه کسانی هستند؟ فرمود: قانع ترین آنها به آنچه به ایشان بخشیدم. باید این حکایت را باور و به آن عمل کنیم تا زندگی­ای سرشار از آرامش و زیبایی داشته باشیم.

به قول مولوی:

حرص، خزان است و قناعت، بهار

نیست جهان را ز خزان خرمی

و به راستی که شکوفایی هر انسانی، از قناعت کردن اوست!

پس فراموش نکنیم که بهترین گنج در زندگی، قناعت است و از خوش­بختی و سعادت بنده است که شبی را راحت به صبح رساند، بی آنکه برای فرداهای نیامده حرص بورزد. به گفته حکیم سعدی:

قناعت کن ای نفس بر اندکی

که سلطان و درویش بینی یکی

چرا پیش خسرو به خواهش روی

چو یک سو نهادی طمع، خسروی

وگر خودپرستی شکم طبله کن

در خانه این و آن قبله کن!

و به حقیقت، شکر نعمت همان قانع بودن به نعمت است.

ساده به رنگ آسمان (2)

سخن بزرگان در پرهیز از تجمل­گرایی

امام خمینی (ره):

«طبع کاخ­نشینی با تربیت صحیح منافات دارد، با اختراع و تصنیف و تألیف و زحمت منافات دارد. اگر سرتاسر دنیا هم بخواهید گردش کنید و پیدا کنید، اگر موفق شوید، یکی دو تا و چند تاست. تمام مصنفین از این کوخ­نشینان بودند تقریباً و تمام مخترعین از همین کوخ­نشینان بودند. ما باید بکوشیم که اخلاق کاخ­نشینی را از این ملت بزداییم. اگر بخواهیم ملت شما جاودان بماند و اسلام را آن­طوری که خدای تبارک و تعالی می خواهد در جامعه ما تحقق پیدا کند، مردم را از آن خوی کاخ­نشینی به پایین بکشید».[1]

مقام معظم رهبری:

«شما بدانید که گرایش اشرافی­گری آن چیزی نیست که بشود با قانون و دادگاه و یا بازجویی یا امثال اینها علاجش کرد. خیلی سخت تر از این حرف­هاست... آن کسانی که به اشرافی­گری گرایش دارند و دلشان برای زندگی اشرافی لک می زند؛ یعنی خوردن و پوشیدن و زندگی کردن و مشی کردن به سبک اشراف و دورتر از زندگی متوسط مردم، یکی از کارهایی که می کنند این است که این دید و ذهنیت را در مردم به وجود بیاورند که این چیز خوبی است و ارزش است».[2]

ساده به رنگ آسمان (3)

اشعاری در ستایش ساده زیستی و قناعت

ای قناعت توانگرم گردان

که ورای تو هیچ نعمت نیست

(سعدی)

* * *

بنده پیر خراباتم که درویشان او

گنج را از بی نیازی خاک بر سر می کنند

ای گدای خانقه برجه که در دیر مغان

می­دهند آبی و دل ها را توانگر می کنند

(حافظ)

* * *

مرد کنج قناعت­جوی، در کنج عافیت بنشین

که یک دم سنگدل بودن به بحر و بر نمی ارزد

چو حافظ در قناعت کوش و از دنیای دون بگذر

که یک جو منت دونان به صد من زر نمی ارزد

(حافظ)

* * *

چنان دان که بیدار آن کس بود

که از گیتی اش اندکی بس بود

توانگر شد آن کس که خرسند شد

ز شهد قناعت شکر قند شد

(فردوسی)

* * *

«تکلف» گر نباشد خوش توان زیست

«تعلق» گر نباشد خوش توان مرد

باش راضی گر تویی دل زنده ای

کو رساند روزی هر بنده ای

(مولوی)

* * *

قِسم تو اگر بیش بود کم شدنی نیست

ور کم بود افزون تر از آن هم شدنی نیست

با دست قضا پنجه مزن چون که بدین دست

بازو چه کنی رنجه؟ کمان خم­شدنی نیست

(سعدی)

ساده به رنگ آسمان (4)

ساده­زیستی و قناعت (زیرنویس)

فاطمه عرب­شیبانی

تمامی خیر و سعادت را در این دیدم که انسان به آنچه در دست مردم است، چشم طمع نداشته باشد.[3]

باب شکر و سپاس به روی بنده گشوده نمی شود، مگر اینکه خدا در پی آن باب افزایش نعمت و لطف خود را به سوی او می گشاید.[4]

اگر بخواهی برای تمام شادمانی هایی که آفریدگار به تو داده است شکر کنی، دیگر وقتی برای گله­گزاری نخواهی داشت.[5]

هیچ گنجی بی نیازکننده تر از قناعت نیست.[6]

هر کس به اندازه کفایت از دنیا بردارد، به آسایش دست یابد و آسوده­خاطر شود، در حالی که دنیا­پرستی کلید دشواری و مرکب رنج و گرفتاری است.[7]

تارهای تردید

کلاه شاپو و تغییر لباس برای مردان

زهرا حاجی­پور

«دیگر ایران یک دوست آسیایی نیست! بلکه مهره شطرنجی است در سیاست جهانی...».[8]

«ایرانیان که مردمی نیک­سیرتند و در سرزمینی زندگی می کنند که از روزگاران قدیم فرمانروایان بومی داشته و زبان و دین و عادات و شخصیت مخصوص به خود داشته­اند، هیچ دلیلی ندارد که استقلال خویش را از دست بدهند و به فرمان دولتی بیگانه گردن نهند.»[9] «افراد آسیایی حکومت بد آسیایی را به فرمانروایی اروپایی ترجیح می دهند. ایرانیان مردمی شکاکند. اصلاح ایران هم در ظرف ده سال میسر نخواهد شد، ولی اگر پزشک صبر داشته باشد، بیمار قابل علاج است».[10]

این بخش کوچکی از سخنان لرد کورزن، سیاست­مدار مکار انگلیسی است که در آن زمان نائب­السلطنه هندوستان بود. چرچیل که در آن زمان وزیر مستعمرات بود، پیشنهاد کرد دولت انگلستان در امور ملت های شرق، به ویژه ایران دخالت مستقیم نکند، بلکه به وسیله کارگزاران بومی و یا با نقاب وطن­پرستی و حکومت ملی، هدف­های خود را عملی سازد و این سیاست را که به سیاست نفوذ نامرئی معروف شده، اجرا کند.

در ایران نماد این سیاست نامرئی، رضا شاه بود. وی به طور جدی در صدد اجرای نقشه اسلام­زدایی و جای­گزینی ارزش های لیبرالیستی در جامعه بود. از این­رو، ابتدا به کمک جریان روشن­فکری همت و توان خود را برای تغییر دادن لباس ملی به کار گرفت. رضاخان بر اساس آموزشی که انگلیسی ها به او داده بودند، سعی داشت لباس عموم مردم، به ویژه لباس روحانیان را تغییر و آنها را به این دگرگونی عادت دهد، تا از این راه، در نوع روابط مردم با روحانیان و برخورد روحانیان با دین و سیاست، دگرگونی اساسی ایجاد کند و در نهایت، تشکیلات منسجم روحانیان را به نابودی بکشاند.[11]

بلوشر در سفرنامه خود می نویسد:

اینکه با اجرای این طرح آیا فقط پوشش سر و تن تغییر کرده و یا در داخل جمجمه نیز به همان ترتیب دگرگونی هایی حادث شده بود، امری است که ذهن مرا بسیار به خود مشغول کرده است.[12]

سیاست نوگرایی را که اساس سیاست فرهنگی رضاشاه بود، در دو مرحله می توان بازشناخت:

1. وضع قوانین غیر شرعی؛

2. متحدالشکل کردن لباس و رواج پوشاک اروپایی به ویژه کلاه پهلوی و سپس کلاه شاپو. رضاخان و اربابانش قصد داشتند با متحد­الشکل کردن لباس، شاخصه های مذهبی را در زندگی اجتماعی کم رنگ سازند تا از بین برود؛ چراکه لباس و پوشش هر قوم، نشان­دهنده اعتقاد مذهبی آنهاست و از همین رو مسلمانان از همانندی با کفار منع شده­اند، در حالی که با اجرای این طرح، نگرش مذهبی و دینی به کفار رنگ می باخت.

از سوی دیگر این طرح مقدمه ای بود برای عادی­سازی کشف حجاب؛ زیرا با تغییر شکل ظاهری مردان، غرور و غیرت آنان لطمه می دید و راه برای تغییر پوشش زنان هموار می شد.

به عقیده طراحان کشف حجاب، مخالفت مرد با بی حجابی همسرش در محل های عمومی، مانع اصلی پیشرفت کشف حجاب بود.[13] مردان ایرانی به نوع پوشش زنان خود بسیار اهمیت می دادند و حساسیت بر آن را نشانه شرافت و غیرت خود می دانستند. بنابراین، حاضر نمی شدند یک­باره به کشف حجاب تن در دهند. فرجام فشار و زورگویی بدون زمینه­سازی نیز همان بود که در افغانستان امان­الله­خان گرفتارش شد و شورش مردم او را به فرار واداشت. بنابر این، ابتدا برنامه هایی برای تغییر ذهنیت سرپرست خانواده تدوین و از کارکنان دولت آغاز شد. این برنامه و نقشه خائنانه، با تصویت قانون اتحاد شکل البسه و تبدیل کلاه، در 4 ماده و 8 تبصره در تاریخ 6/10/1307 در هفتمین دوره مجلس شورای ملی آن زمان رسمیت یافت که بر اساس آن، پوشیدن کت و شلوار و زدن کراوات و گذاشتن کلاه فرنگی برای مردان الزامی شد.[14]

پی نوشت:

[1]. امام خمینی(ره)، صحیفه نور، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ج 17، ص 217.

[2]. روزنامه جمهوری اسلامی، 7/9/1378، ص 15.

[3] . موضوعات، ص 71.

[4] . محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 94.

[5] . موضوعات، ص 376.

[6] . نهج­البلاغه، ح 371.

[7] . همان.

[8]. مرکز بررسی اسناد تاریخی، تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، ص 45.

[9]. همان، ص 40.

[10]. همان، ص 41.

[11]. نک: همان، ص 30.

[12]. نک: همان.

[13]. نک: رسول جعفریان، داستان حجاب، ص 519.

[14]. نک: همان.

صفحه بهشت (1)آیا تو همسر خوبی بوده ای؟

معصومه اسماعیلی

پلک هایت را روی هم بگذار، طوری که اصلاً نلرزند. رنگ ها زیر پلک های بسته ات در هم می ریزند و طرحی زرد، سرخ و رگه دار می آفرینند. یک لحظه می ترسی؛ از دنیای زیر پلک های سنگینت که تیره و مبهم می شود. چشمانت را باز می کنی، تا چشم کار می کند آسمان است و آسمان. مثل همین پرنده های بی قید و آزاد، تو هم دلت می خواهد آزاد باشی و کنار آن لکه های سپید ابر پرواز کنی.

چه قدر زندگی برایت سرد و کسل کننده است. همه چیز حوصله ات را سر می برد. شاید اگر کمی بهتر رفتار می کردی، به او اجازه حرف زدن داده بودی و اگر کمی به حرف هایش گوش می کردی، حالا حالت بهتر بود. حتی وقتی فهمیدی اشتباه کرده ای، حاضر نشدی اشتباهت را بپذیری!

صفحه بهشت (1)آیا تو همسر خوبی بوده ای؟

معصومه اسماعیلی

پلک هایت را روی هم بگذار، طوری که اصلاً نلرزند. رنگ ها زیر پلک های بسته ات در هم می ریزند و طرحی زرد، سرخ و رگه دار می آفرینند. یک لحظه می ترسی؛ از دنیای زیر پلک های سنگینت که تیره و مبهم می شود. چشمانت را باز می کنی، تا چشم کار می کند آسمان است و آسمان. مثل همین پرنده های بی قید و آزاد، تو هم دلت می خواهد آزاد باشی و کنار آن لکه های سپید ابر پرواز کنی.

چه قدر زندگی برایت سرد و کسل کننده است. همه چیز حوصله ات را سر می برد. شاید اگر کمی بهتر رفتار می کردی، به او اجازه حرف زدن داده بودی و اگر کمی به حرف هایش گوش می کردی، حالا حالت بهتر بود. حتی وقتی فهمیدی اشتباه کرده ای، حاضر نشدی اشتباهت را بپذیری!

چشم هایت را ببند و در دنیای خاموش پلک هایت فکر کن. آیا تو همسر خوبی بوده ای؟

آب را می بندی تا مطمئن شوی اشتباه نکرده ای. زنگ به صدا درآمده و کسی پشت آیفون منتظر تو ایستاده است. آیفون را بر می داری، تصویر همسرت با آن چهره آرام و مهربان پیش رویت ظاهر می شود. دست هایش را پشت سرش گرفته و خودش را بی خیال نشان می دهد، اما تو دستش را خوانده ای. از ذوق دیدن او و چیزی که حتماً برای تو پنهان کرده به هیجان می آیی. در را باز می کنی و پیش از آنکه به استقبالش بروی، دستی به سر و رویت می کشی. یک لبخند و کمی مهربانی تمام خستگی را از تنش بیرون می کند. گل را می گیری و با لبخندی که تمام صورتت را روشن کرده، به او خوش آمد می گویی. سعی کن تمام مهربانی ات را به کار ببری، تشکر تو از هر چیز برای او شیرین تر است.

در با صدای خشکی باز می شود. کلید برق را فشار می دهی. نوری زرد و بدرنگ تمام اتاق را روشن می کند. خانه ات آن قدر کوچک است که می توانی با یک لامپ کم مصرف و دو مهتابی چراغانی اش کنی. از دیدن فرش های همیشگی و روفرشی های بدرنگ عصبانی می شوی. تا به حال متوجه نشده بودی آشپزخانه ات آن قدر کوچک است که عبور سه نفر با هم مشکل ایجاد می کند. احساس می کنی تمام بدبختی های دنیا بر سرت هوار شده است و حوصله دیدن هیچ کس را نداری. جلوی آینه می ایستی و به تصویر خودت خیره می شوی. واقعاً چه چیزی کمتر از دیگران داری؟ مثلاً چه می شد خانه ای مجلل در بالای شهر مال تو بود؟

می توانستی سرت را بالا بگیری و مثل بچه مایه دارها با غرور راه بروی.

درِ اتاق را محکم به هم می کوبی تا صدایش حتماً به گوشش برسد. انگار اگر دیواری بین شما نباشد، نمی توانید با هم صحبت کنید. پشت در فریاد می کشی و اشتباه هایش را می شماری؛ اشتباه هایی که از اشتباه بودنشان هم کاملاً مطمئن نیستی. حتی مطمئن نیستی که حق با تو باشد. صدایش را نمی شنوی. نشسته و فقط به تو گوش می کند. کار هر روزت است. هیچ وقت از همسرت به خاطر محبت هایش تشکر نمی کنی و نیز از سکوتش در برابر بداخلاقی های تو. چه قدر از ارزش سپاسگزاری غافلیم!

امام علی(ع) فرمود:

سپاس گزاری تو از کسی که از تو راضی است، سبب رضایت و وفاداری بیشتر او می شود و سپاس گزاری ات از کسی که از تو ناخشنود است، سبب رفع ناراحتی و مهربانی اش به تو می شود.[1]

صفحه بهشت (2)بیایید یک کودک شش ماهه شویم

زینب گلاب بخش

بیایید مانند یک کودک شش ماهه که تنها دغدغه اش خوراک است، دغدغه مان یافتن خوراک معنوی مناسب برای روحمان باشد که سخت گرسنه است.

بیایید مانند یک کودک شش ماهه که بی محابا به سوی خطر می رود تا تجربه کند و کامل شود، ما نیز بی محابا خطرهای راه کمال را به جان بخریم و مسافر قله های سعادت و کمال شویم.

بیایید مانند یک کودک شش ماهه که برای رفتن به آغوش مادرش تلاش می کند، با تلاش صادقانه در آغوش پر مهر الهی قرار گیریم.

بیایید همانند کودکان که فاصله قهر و آشتی شان اندک است، با خودمان که مدت هاست قهر کرده ایم آشتی کنیم و آشتی با خود را مقدمه آشتی با خدای خود قرار دهیم.

بیایید با خدای خود آشتی کنیم. بیایید همانند یک کودک، پاک و بی ریا شویم. بیایید در پیشگاه خدا، بنده ای خالص و بی غل وغش، همچون کودک شش ماهه باشیم.

خانه های آسمانی (1)ادب و مهربانی های علی و فاطمه(ع) با یکدیگر

فاطمه عرب شیبانی

امام علی(ع) فرمود:

به خدا سوگند که من هیچ گاه فاطمه را خشمگین و یا به کاری مجبور نکردم. او هم مرا خشمگین نساخت و هیچ گاه از دستورم سرپیچی نکرد. همواره به او می نگریستم تا اندوه ها از دلم برطرف شود.[1]

خانه های آسمانی (1)ادب و مهربانی های علی و فاطمه(ع) با یکدیگر

فاطمه عرب شیبانی

امام علی(ع) فرمود:

به خدا سوگند که من هیچ گاه فاطمه را خشمگین و یا به کاری مجبور نکردم. او هم مرا خشمگین نساخت و هیچ گاه از دستورم سرپیچی نکرد. همواره به او می نگریستم تا اندوه ها از دلم برطرف شود.[1]

حضرت زهرا(س) خطاب به امیرمؤمنان علی(ع) فرمود:

کانَ رسول الله نَهانی أَن أَسْئَلَک شیئاً فَقال (ص) لا تَسألی اِبنَ عَمِّکَ شَیئاً اِن جاءَک بشیء عفواً و اِلا فلا تَسالیهِ.[2]

رسول خدا(ص) مرا نهی فرمود که از تو چیزی درخواست کنم و به من سفارش کرد: دخترم چیزی از پسرعمویت درخواست نکن، اگر چیزی برای تو آورد بپذیر، والا تو درخواست چیزی نداشته باش.

حضرت زهرا(س) فرمود:

یا اَبَا الْحسنِ اِنّی لاَسْتَحْیی مِنْ اِلهی أَنْ اُکَلَّفَ نَفْسَکْ ما لا تَقدِرُ عَلَیْهِ.[3]

ای ابالحسن! من از پروردگارم حیا می کنم که چیزی از تو درخواست کنم که تو توان تهیه آن را نداری.

حضرت زهرا(س)، هیچ گاه امام علی(ع) را با نام صدا نمی زد، بلکه او را با احترام فراوان و با کنیه صدا می زد: یا ابالحسن.[4]

حضرت زهرا(س) در داخل خانه همواره معطر بود.[5]

آن حضرت فرموده است:

خِیارُکُمْ اَلَینُکُمْ مُناکَبَهً وَ اَکرَمُهُم لِنساءِهِم. [6]

بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم تر و مهربان تر باشد و گرامی ترین مردم کسانی هستند که با همسرانشان مهربان و بخشنده اند.

خانه های آسمانی (2)نمونه هایی از رابطه محبت آ میز امام حسین(ع) و حضرت زینب(س)

امام حسین(ع) به خواهر خود بسیار احترام می گذاشت و ایشان در نظرش بسیار گرامی بود. هرگاه زینب(س) به دیدار برادرش امام حسین(ع) می رفت، حضرت در مقابلش برمی خاست و او را به جای خود می نشانید.[7]

روزی زینب(س) بر محضر برادر وارد شد. امام مشغول خواندن قرآن بود، ولی با دیدن خواهر، قرآن را کنار گذاشت و در برابر ایشان از جای خود برخاست.[8]

حضرت زینب(س)، از میان برادران و خواهران خود علاقه بسیار زیادی به برادرش امام حسین(ع) داشت. آن بزرگوار به امام حسن(ع) و ام کلثوم نیز علاقه مند بود، ولی علاقه، انس و الفتش به امام حسین(ع) بسیار ویژه بود، به گونه ای که در دوران کودکی اگر به گریه می افتاد، با شنیدن صدای برادرش امام حسین(ع) آرام می گرفت.[9]

درباره انس و علاقه ایشان به امام حسین(ع) گفته اند که هرگاه در محضر برادر بود، یکسره به او می نگریست و ساعتی دوری او را تاب نمی آورد. حضرت فاطمه زهرا(س) با دیدن این محبت و وابستگی خدمت پیامبر رسید و فرمود: «محبتی شگفت انگیز و بیش از اندازه در میان زینب و حسین می بینم، چنان که زینب بی دیدار حسین صبر و شکیب از کف می دهد و اگر ساعتی صدای حسین را نشنود، جان می دهد».

رسول خدا(ص) با شنیدن این سخن آه دردناکی کشید و اشک از دیدگان مبارکش جاری شد و فرمود: «ای روشنی چشم من! این دخترک من زینب با هزار گونه رنج و سختی به انواع بلاها و مصیبت ها گرفتار خواهد شد».[10]

امام حسین(ع) تصمیم گرفته بود به سوی عراق حرکت کند. ابن عباس از سر خیرخواهی خواست ایشان را از تصمیم خود بازدارد، ولی امام نپذیرفت و عزم را جزم کرد که حرکت کند. ابن عباس وقتی چنین دید، گفت: «پس حالا که می خواهی بروی، حداقل زنان و کودکان را با خود همراه نکن.» در این هنگام زینب(س) برآشفت و فریاد برآورد: «آیا می خواهی سید و آقای ما به تنهایی به طرف عراق برود؟! او را تنها نخواهیم گذاشت. با او زنده ایم و با او می میریم».[11]

پی نوشت:

[1]. نک: مهدی نیلی پور، فرهنگ فاطمیه، اصفهان، مرکز فرهنگی شهید مدرس، 1384، ص 187.

[2]. همان.

[3]. همان.

[4]. همان، ص 247.

[5]. همان، ص 444.

[6]. محمد دشتی، فرهنگ سخنان حضرت زهرا(س)، انتشارات قدس، پاییز 82، چ 2، ص 119.

[7]. نک: حسن الهی، زینب کبری عقیله بنی هاشم، تهران، مؤسسه فرهنگی آفرینه، 1375، ص 29.

[8]. نک: همان، ص 22.

[9]. نک: همان، ص 95.

[10]. نک: همان، ص 95.

[11]. همان، ص 95.

چکیده:

بشر در دوران معاصر دچار آسیب‎ها و چالش‎های فردی و اجتماعی فراوانی شده و در تکاپوی حل آنها، در دام نابهنجاری‎های دیگری گرفتار شده است. الکلیسم، یکی از نابهنجاری‎هایی است که تأثیرات منفی و مخرّبی را در عرصه‎های فردی، خانوادگی و اجتماعی به همراه دارد. بدین لحاظ نهاد خانواده، به عنوان مهمترین نقطه آسیب‎پذیر این انحراف و زنان، به عنوان اولین قربانیان این کجروی اجتماعی محسوب می‎شوند؛ به گونه‎ای که می‎توان میخوارگی مردان را جرمی علیه زنان تلقی کرد. در این نوشتار ضمن بررسی آماری میزان مشروبخواری، علل بیولوژیکی، روانی و اجتماعی آن و پیامدها و زیان‎های ناشی از میگساری با تأکید بر نهاد خانواده و زنان مورد بررسی قرار گرفته و در پایان نیز اصول پیشگیری از این معضل و راهکارهای آن ارائه شده است.

سلوک خانوادگی شهید بهشتی

زهرا رضاییان

پای حرف هایش که می نشینی، ناخودآگاه وارد دنیای جدیدی می شوی که تو را تا اوج خداباوری بالا می برد و شور شگرف حق باوری را در وجودت شکوفا می کند. حرف هایش از زبان خودش شنیدنی تر است:

سلوک خانوادگی شهید بهشتی

زهرا رضاییان

پای حرف هایش که می نشینی، ناخودآگاه وارد دنیای جدیدی می شوی که تو را تا اوج خداباوری بالا می برد و شور شگرف حق باوری را در وجودت شکوفا می کند. حرف هایش از زبان خودش شنیدنی تر است:

من محمد حسینی بهشتی، در دوم آبان 1307 در شهر اصفهان محله لومبان متولد شدم. منطقه زندگی ما از مناطق بسیار قدیمی شهر است. تحصیلاتم را در یک مکتب خانه، در 4 سالگی آغاز کردم و خیلی سریع خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را یاد گرفتم و در جمع خانواده به عنوان یک نوجوان تیزهوش شناخته شدم. وقتی قرار شد به مدرسه بروم، از من امتحان ورودی گرفتند و گفتند باید به کلاس ششم برود، اما از نظر سنی نمی تواند... .

در سال هایی که در حوزه درس می خواند، به فکر افتاد در دانشگاه هم درس بخواند. استعداد و اعتماد به نفسش چنان بالا بود که در کنار تحصیل در حوزه و دانشگاه، به آموزش زبان انگلیسی هم روی آورد و چندی بعد در دبیرستان های قم به تدریس زبان انگلیسی پرداخت. پویایی و شور زندگی، در نگاهش موج می زد.

بعد از کودتای 28 مرداد، در یک جمع بندی به این نتیجه رسیدیم که در آن نهضت، ما کادرهای ساخته شده کم داشتیم. پس یک حرکت فرهنگی ایجاد کردیم و در زیر پوشش آن کادر ساختیم.

تأسیس دبیرستان دین و دانش در قم، همکاری با مجله های مکتب اسلام و مکتب تشیع که آغاز فعالیت های نوشتاری حوزه بودند، سامان دادن به ساختار حوزه علمیه قم، همکاری با هیئت مؤتلفه اسلامی، بازنویسی کتاب های تعلیمات دینی مدرسه ها، سامان دهی به مرکز اسلامی هامبورگ به منظور شناساندن اسلام به اروپایی ها و شناساندن انقلاب اسلامی به نسل جوان، سازمان دهی روحانیان مبارز، عضویت در شورای انقلاب، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، تشکیل حزب جمهوری اسلامی، ریاست دیوان عالی کشور و... از جمله فعالیت های شهید بهشتی برای پیشبرد انقلاب و اسلام بود.

بهترین معرفی را درباره او، سال ها بعد از شهادتش از زبان یار قدیمی اش رهبر معظم انقلاب اسلامی می شنویم:

شهید بهشتی مجموعه ای از خصلت های پسندیده و نیک بود و من شخصاً تا به حال فردی مثل آقای بهشتی در گذشته و در حال ندیده ام. شهادت آقای بهشتی واقعاً مکمل شخصیت ایشان بود و مرگ طبیعی مسلماً برای ایشان ناچیز بود. وقتی آقای بهشتی زنده بودند، از همه توان و ظرفیت خودشان برای اعتلای اسلام استفاده کردند و شهادتشان هم به همین گونه برای اعتلای اسلام مؤثر بود.[1]

پای حرف های همسرش که می نشینی، جلوه های دیگری از زندگی سراسر ایمان و یقینش برایت آشکار می شود و چشمه جوشان خداباوری و خداشناسی را در تمام لحظه های زندگی اش جاری می یابی.

هنوز هم وقتی می خواست از او حرف بزند، برق محبت را می شد در چشمانش دید. هر چند صدایش از بغض، دو رگه می شد و نمی از اشک در گوشه چشمانش جا خوش می کرد، ولی صبور و آرام اشک ها را همان جا نگه داشت و چنین تعریف کرد:

خیلی مهربان بود. با من که همسرش بودم، همانند یک پدر رفتار می کرد. از بس که مهربان بود و خوش اخلاق، همیشه احساس می کردم با پدرم روبه رو هستم. 29 سال با هم زندگی کردیم و در تمام این سال ها حتی یک بار کاری نکرد که من از او دلخور شوم... .

همیشه و همه جا مراعات حال مرا می کرد. اوایل انقلاب یک وقت می شد که به خاطر تراکم کارها، مهمانانی سرزده به خانه ما رفت و آمد می کردند . این طور موارد، سر راه برای مهمان ها غذای آماده می گرفت تا من به زحمت نیفتم.

با همه کارهایی که داشت و وقتی می آمد خانه خیلی خسته بود، اما شاداب و سرحال وارد می شد. اول با من و بعد با بچه ها احوال پرسی می کرد. بعد از من می پرسید: امروز چه کردید؟ مشکلی پیش نیامد؟ کمکی از دستم برمی آید؟ بچه ها در کارهای خانه کمکتان کرده اند؟ بعد هم می گفتند: «بچه ها که هستند بدهید کارها را تا جایی که می توانند و در توانشان هست، انجام بدهند. خودتان را به زحمت نیندازید.» و دائماً هم به بچه ها توصیه می کرد مراعات حال مرا بکنند و در کارها کمکم کنند که من به زحمت نیفتم.

هرگز به یاد ندارم یک کلمه تحقیرآمیز به من گفته باشد. هر ماه ده درصد حقوقش را به من می داد و می گفت: « این غیر از مخارج خانه است و به شما تعلق دارد. هر طور دوست دارید مصرف کنید. او می دانست که من به بسیاری از امور مقید هستم و ممکن است بعضی چیزها را که می خواهم، از خرج خانه نخرم. به همین دلیل ، این پول را در اختیار من می نهاد. هرگز نشد قبل از من به سراغ بچه ها برود. او همیشه وقتی وارد خانه می شد، اول احوال مرا می پرسید.

اصرار عجیبی داشت که من درس بخوانم و برایم وقت می گذاشت و در یادگیری درس ها کمکم می کرد تا آماده شرکت در امتحانات بشوم.

او به من اختیارات زیادی داده بود. حتی موقعی که می دید زیاد در خانه می نشینم، می گفت: خانم! بلند شوید و از فرصت ها استفاده کنید. از خانه بیرون بروید، گردش کنید و به دوستان و اقوام سر بزنید. زیاد در خانه نشستن، انسان را افسرده می کند و صبح های جمعه با بچه ها به اطراف ولنجک می رفتیم و پیاده روی می کردیم و او اصرار داشت که من حتماً همراهشان باشم.

ما مثل دو شریک بودیم. او برادری نداشت و همیشه به من می گفت: تو پشتیبان من هستی هر کاری می خواستم بکنم، اگر تو نبودی که کمکم کنی، نمی توانستم به ثمر برسانم. هر جا می رفتیم، با هم بودیم. حتی مسافرت ها را تنها نمی رفت، چه وقتی در آلمان بودیم چه در اینجا هر جا می رفت، می گفت: تو هم باید باشی. تو فقط همسر من نیستی، بلکه دلگرمی من هستی.

به نشاط بچه ها خیلی اهمیت می داد. در آن دوران محیط های تفریحی، خیلی برای خانواده های مذهبی مناسب نبود. او ما را سوار ماشین می کرد و به اطراف تهران و جاهای خوش آب و هوا می برد و یکی ـ دو ساعتی قدم می زدیم. برای بچه ها شیرینی و بستنی می خرید و با آنها بازی می کرد تا خستگی هفته از تنشان بیرون برود و برای درس هفته بعد آماده باشند.

طوری با بچه ها رفتار می کرد که گویی حرف مهمی زده یا کار خیلی مهمی انجام داده اند و به این ترتیب، اعتماد به نفس بچه ها را تقویت می کرد تا بتوانند مستقل فکر کنند و راحت حرفشان را بگویند و نظر بدهند. یک بار برای اینکه علی رضا را که 8 ساله بود تشویق کند، کتابی به او داد و از او خواست نظرش را درباره کتاب بگوید. کتاب پر از فکاهیات بود. وقتی از علی رضا پرسید: کتاب چطور بود؟ او با شهامت گفت: کتاب را خواندم، خیلی چیزهای بی تربیتی در آن نوشته بود. ]در واقع با این کارش[ حتی به بچه ها این شهامت را داده بود که اگر با نویسنده کتابی رو به رو شدند، نظرشان را محکم و مؤدبانه بیان کنند.

مراکز تفریحی بیرون معمولاً جو سالمی نداشت، برای همین تا جایی که امکان داشت، وسایل تفریح بچه ها را در خانه فراهم می کرد. مثلاً دستگاه آپارات نمایش فیلم هشت میلی متری خریده بود که بچه ها در خانه فیلم تماشا کنند یا برای پسرها وسایل نجاری خریده بود و در زیرزمین خانه هم برایشان میز پینگ پنگ گذاشته بود. نوارهای متعدد قرآن، ماشین تایپ، دوچرخه، موتورسیکلت و خلاصه هر آنچه در وسعش بود، برای بچه ها می خرید که خیلی نیازمند رفتن به مراکز تفریحی نباشند. جمعه ها را هم که کلاً به آنها اختصاص می داد. وقتی هم بچه ها پای تلویزیون می نشستند، با لحن مهربان می گفت: «حیف نیست بنشینید.» بعد هم بچه ها را تشویق می کرد که در باغبانی و چیدن علف های هرز باغچه کمک کنند. همه قصد او این بود که بچه ها را با طبیعت مأنوس کند و آنها به تلویزیون عادت نکنند.

کارهای خانه را میان بچه ها تقسیم کرده بود و در این میان، کار زنانه و مردانه وجود نداشت. پسرها هم درست مثل دخترها به موقعش ظرف می شستند و خانه را جارو و گردگیری می کردند، اما خرید بیرون را یا خودش انجام می داد یا پسرها.

اگر در سفری امکان داشت که ما را ببرد، هرگز تردید نمی کرد. حتی در سفرهای کاری هم، با هزینه شخصی خودش، ما را همراه می برد و در آنجا اگر شده نصف روز را با ما صرف کند، حتماً این کار را می کرد. مثلاً وقتی در مشهد قرار بود با علمای برجسته آنجا دیدار کند، چند روز را هم به خانواده اختصاص می داد و در آن ساعات اگر دعوتش هم می کردند، نمی رفت.

درآمدش هر چه که بود، متعلق به خانواده بود. او حتی یک ریال از دادگستری حقوق نگرفت و از آنجا پشیزی به خانه نیاورد. می گفت: «وقتی این همه آدم مستضعف داریم، روا نیست که من از دادگستری حقوق بگیرم. شما باید بدانید که زندگی تان باید با همین حقوق بازنشستگی من بگذرد.» او ماهی 5500 تومان حقوق می گرفت که خرج خانواده و خرج های دیگر را از همان می داد. یک شب لامپ خانه سوخته بود. من به مغازه های اطراف سر زدم و پیدا نکردم. زنگ زدم دادگستری که آقا از فروشگاه آنجا لامپ بخرید و بیاورید. جواب داد: هرگز! خدا نکند من چنین کاری بکنم. شما عجالتاً شمع روشن کنید تا ببینم چه می کنم، تا این اندازه احتیاط می کرد. او در بحث خانواده جز به راحتی من و فرزندانمان فکر نمی کرد و می گفت: «حاضر نیستم به خاطر موقعیت اجتماعی خودم و حرف مردم، از رفاه و آسودگی خانواده ام بگذرم. اگر کسی از من توقع دارد گذشت و ایثار کنم، از حق خودم می گذرم، اما مراعات خواست خانواده در حد مقدورات، خلاف شرع نیست...».

برق چشمانش نشان از هزاران حرف ناگفته در دلش دارد؛ دلی که صندوقچه ای است از اسرار یک زندگی شیرین و پرمحبت که حرف اول را در آن خداباوری می زند. شاید اگر پای حرف هایش بنشینی هزاران حرف دیگر هم داشته باشد که یقیناً دارد، اما گاه سکوت بهتر از کلام، حرف های دل آدمی را بازگو می کند و بانو عزت الشریعه مدرس مطلق ناگفته های بسیاری دارد که وقت، مجال شنیدن آنها را نمی دهد.[2]

در همین حوالی(2)/ گل واژه هایی از شهید بهشتی درباره زن و حجاب

فاطمه عرب شیبانی

خواست و کشش جنسی در زن و مرد برای آن است که در پرتو آن کانون محبت و عاطفه و مسئولیت مشترک به وجود آید.

وقتی اسلام در پوشش زن و مرد و صحبت کردن و رفتار آنها سخت گیری می کند، این تنگ نظری نیست، وسعت نظر است.

اسلام نمی خواهد معنویت انسان، در زباله دانی جنسیت و سکس قربانی شود.

اسلام نیازهای مادی و بدنی را چنان با نیازهای عاطفی و معنوی [در] می آمیزد که نشان دهد حتی در ارضای یک احتیاج مادی نمی توان از نقش آن در ارضای نیازهای معنوی غافل بود.

زن دل­سوز با ایمان که خانه و کاشانه و خانواده را به بهترین صورت اداره می کند تا مرد بتواند در میدان های دیگر با فراغت بال تلاش کند، مجاهد خوانده می شود.

همین که زن برای خدا و از روی آگاهی بتواند بخش عظیمی از جامعه را، میدان خانه و خانواده را خوب اداره کند، این جهاد است.

اگر می خواهیم به سوی اسلام اصیل همه­جانبه تمام عیار پیش رویم، باید مسئله پوشش مطلوب و با کرامت خواهران را یک مسئله سطحی و کم­بها اعلام نکنیم.

قید و بند رفتاری را بپذیر. حدود الله و قیود الله را بپذیر تا آزاد شوی؛ آزاد برای پرواز و ما باید خط جمهوری اسلامی­مان را در این سو ترسیم کنیم.

وقتی صحبت از پوشش با کرامت خواهران به میان می آید، بدانیم این مسئله اصلی است.

وقتی قرار است محتوای یک جامعه، عفت و پاکدامنی زن و مرد باشد، آن وقت مسئله پوشش برازنده یک خواهر مسلمان، دیگر مسئله فرم و شکل ساده بی بها یا کم­بها نیست؛ شکلی عمیقاً در رابطه و در خور آن محتواست.

باید عفت اخلاقی جامعه مسلمان و امنیت اجتماعی اش هر دو تأمین باشد. در این زمینه اتفاقاً نقش حکومت خیلی قوی است، باید طوری باشد که واقعاً یک زن اگر نیمه شب از خیابانی خلوت و تنها عبور می کند، امنیت داشته باشد.

همان طور که نظم عبور و مرور محترم است، عفت و پاک دامنی در جامعه اسلامی هزار بار از آن محترم تر است.

یک زن باید بی هیچ ملاحظه به جنبه جنسی، نقش خودش را در جامعه بازی بکند و ما باور داریم که زن می تواند نقش واقعی خودش را در جامعه اجرا بکند و ظاهر شدن با پوشش کافی در جامعه و توجه به رابطه بین خود و مردان، یک مسئله اسلامی است.[3]

زن در اسلام، زنده، سازنده و رزمنده است؛ به شرط آنکه لباس رزمش، لباس عفتش باشد و شکل شرکتش در مبارزات و مجاهدات منافی با حفظ عفت، پاکدامنی و اصالتش نباشد.[4]

ما بر اساس بینش اسلامی برای زن کرامت خاصی قائل هستیم. ما معتقدیم پوشش خواهران ما باید پوششی باشد که با کرامت آنها سازگار تر است. وقتی قرار است در جامعه رابطه مرد و زن یک رابطه در محدوده کار، فعالیت، هم­کاری، خلاقیت و سازندگی باشد، باید از هر نوع شائبه دیگر پاک بماند و با آن پوششی که در اسلام برای زن تعیین شده، این رابطه به طور طبیعی می تواند پاک تر و منزه تر بماند.[5]

اگر برای دختر و پسر همه چیز از جمله مسکن، خوراک، پوشاک، سواد، بهداشت و درمان تأمین شود، ولی ازدواج نکند، احساس کمبود می کند. انسان به یک کانون عاطفی احتیاج دارد که در آن رابطه اش با انسان های دیگر رابطه ای گرم، عاطفی، صمیمی و آرام­بخش باشد.[6]

خانواده یک هسته نیرومند اجتماعی است و زن و شوهر بایستی یکدیگر را بر پایه آرمان و ایمان مشترک انتخاب کنند.[7]

روش اسلام این است که تعهدات اجتماعی میان خانواده تقسیم شود و منصفانه این است که مردها وقت خود را چنان تنظیم کنند تا بتوانند ساعت های بیشتری را در منزل باشند و همسرانشان بتوانند به فراگیری علوم مذهبی و کلاسیک و خدمات اجتماعی و شرکت در مجامع اسلامی برسند.[8]

در همین حوالی (3)سلوک خانوادگی شهید صدوقی از زبان حجت الاسلام محمدعلی صدوقی (فرزند شهید صدوقی)

پدرم، به افراد منزل و به دیگر افراد، محبت فوق العاده ای داشت. محبت و عاطفه ایشان مردم را به طرف خود جلب می کرد. بدیهی است که کسی که به غیر محبت دارد، به افراد خانواده خودش بیشتر محبت می کند. او در خانه با بچه ها صحبت می کرد و هیچ گاه برخورد تندی با ما نداشت. ایشان مقام والا و ابهت ویژه ای داشت که ما حرف عادی هم نمی توانستیم با ایشان در میان بگذاریم، مثل اینکه در برابر یک شخصیت خیلی بزرگ نشسته باشیم که واقعاً هم همین طور بود و این شخصیت ایشان در ما بسیار اثر داشت و تربیت وی بسیار خوب بود. در منزل آزادی های زیادی به ما می داد و از آن حالت دیکتاتوری در منزل ما خبری نبود.

ما را به کارهای واجب خودمان راهنمایی و از کارهای حرام منع می کرد و همیشه به عنوان راهنما، مستحبات را به ما می آموخت که ما عمل کنیم.[9]

در همین حوالی (4)سیره خانوادگی آیت الله سید جواد حسینی خامنه ای[10]

1. توجه به تربیت فرزندان

سید جواد در تربیت فرزندان دقت خاصی داشت و به شخصیت کودک احترام می گذاشت. رهبر معظم انقلاب درباره این ویژگی پسندیده پدربزرگوارش چنین می گوید:

گاهی پدرم مثلاً می خواست به نماز برود یا به مسجد می رفت... ما را صدا می کرد. از بچگی به ما «علی آقا» می گفتند. علی و محمد نمی گفتند، علی آقا و محمد آقا می گفتند. احتراممان می کردند (صدا می کردند) علی آقا، محمد آقا بیایید برویم مسجد. ما هم می دویدیم عمامه می گذاشتیم سرمان و عبا می پوشیدیم و با آقا می رفتیم مسجد... .

2. توجه به محیط آموزشی فرزندان

تربیت دینی فرزندان برای سید جواد اهمیت ویژه ای داشت. از این­رو، رهبر انقلاب را به همراه برادر بزرگترش سید محمد، به مکتب سپرد تا الفبا و قرآن فراگیرند. سپس آنها را به مدرسه تازه ­بنای اسلامی و دارالتعلیم دیانتی برد. ایشان دوران ابتدایی را در آن مدرسه گذراندند، ولی از آن پس، سید جواد اجازه نداد فرزندانش به مدارس جدید و دبیرستان بروند؛ چراکه شرایط و محیط مدارس جدید بر اثر تحمیل فرهنگ غربی، با روحیه روحانی و زهدپیشه سید جواد سازگار نبود. او آرزو داشت فرزندانش وارد حوزه علمیه دینی شوند و راه پدرشان را ادامه دهند.

3. تشویق فرزندان به آموختن علوم دینی

رهبر معظم انقلاب درباره دلیل ورودش به حوزه علمیه و انتخاب این راه می فرماید: «عامل و موجب اصلی در انتخاب این راه نورانی روحانیت، پدرم بودند و مادرم نیز علاقه­مند و مشوق بودند.» پدر رهبر انقلاب در تمام مراحل آموزش علوم دینی، نقش مهمی در پیشرفت فرزند برومند خود داشت.

پی نوشت:

[1]. مقام معظم رهبری.

[2]. این مقاله با نگاهی به نشریه «شاهد یاران» کاری از بنیاد شهید انقلاب اسلامی (ویژه نامه شهدای 7 تیر) شماره ، تیرماه 1385، تهیه شده است.

[3]. ارزش ها در نگاه شهید بهشتی، انتشارات روزنامه جمهوری اسلامی، 1378، چ 3، صص 71 و 72.

[4]. ماهنامه «پیام زن»، تیر 85، ش 4، صص 11 و 12.

[5]. همان.

[6]. همان، ص 13.

[7]. همان.

[8]. همان.

[9]. نک: سید محمد مکی، یادواره شهید آیت الله صدوقی، قم، انتشارات امام محمد باقر(ع)، 1362، صص 57 و 60، به مناسبت 11 تیرماه، سالروز شهادت آیت الله محمد صدوقی، چهارمین شهید محراب.

[10]. گلشن ابرار، پژوهشکده باقر العلوم، قم، نشر معروف، تابستان 79، ج 1، صص 973 و 975، به مناسبت 15 تیرماه، سالروز رحمت حجت الاسلام و المسلمین سید جواد خامنه ای، پدر مقام معظم رهبری.

آیه هایی درباره معیارهای انتخاب همسر

پاک­دامنی

الْخَبیثاتُ لِلْخَبیثینَ وَ الْخَبیثُونَ لِلْخَبیثاتِ وَ الطّیِّباتُ لِلطّیِّبینَ وَ الطّیِّبُونَ لِلطّیِّباتِ أُولئِکَ مُبَرّؤُنَ مِمّا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ رِزْقٌ کَریمٌ. (نور: 26)

زنان پلید برای مردان پلیدند، و مردان پلید برای زنان پلید، و زنان پاک برای مردان پاکند، و مردان پاک برای زنان پاک.

ایمان

وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتّی یُؤْمِنّ وَ َلأَمَةٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَه وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکینَ حَتّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النّارِ وَ اللّهُ یَدْعُوا إِلَی الْجَنّهِ وَ الْمَغْفِرَهِ بِإِذْنِهِ وَ یُبَیِّنُ آیاتِهِ لِلنّاسِ لَعَلّهُمْ یَتَذَکّرُونَ. (بقره: 221)

و با زنان مشرک ازدواج مکنید تا ایمان بیاورند. قطعاً کنیز با ایمان بهتر از زن مشرک است، هر چند [زیبایی] او (زن مشرک) شما را به شگفت آورد و به مردان مشرک زن مدهید تا ایمان بیاورند. قطعاً برده با ایمان بهتر از مرد آزاد مشرک است، هرچند [مال او] شما را به شگفت آورد، آنان (شما را) به سوی آتش فرا می خوانند و خدا به فرمان خود، [شما را] به سوی بهشت و آمرزش می خواند و آیات خود را برای مردم روشن می کند، باشد که متذکر شوند.

آیه هایی درباره معیارهای انتخاب همسر

پاک­دامنی

الْخَبیثاتُ لِلْخَبیثینَ وَ الْخَبیثُونَ لِلْخَبیثاتِ وَ الطّیِّباتُ لِلطّیِّبینَ وَ الطّیِّبُونَ لِلطّیِّباتِ أُولئِکَ مُبَرّؤُنَ مِمّا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَ رِزْقٌ کَریمٌ. (نور: 26)

زنان پلید برای مردان پلیدند، و مردان پلید برای زنان پلید، و زنان پاک برای مردان پاکند، و مردان پاک برای زنان پاک.

ایمان

وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتّی یُؤْمِنّ وَ َلأَمَةٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَه وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکینَ حَتّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النّارِ وَ اللّهُ یَدْعُوا إِلَی الْجَنّهِ وَ الْمَغْفِرَهِ بِإِذْنِهِ وَ یُبَیِّنُ آیاتِهِ لِلنّاسِ لَعَلّهُمْ یَتَذَکّرُونَ. (بقره: 221)

و با زنان مشرک ازدواج مکنید تا ایمان بیاورند. قطعاً کنیز با ایمان بهتر از زن مشرک است، هر چند [زیبایی] او (زن مشرک) شما را به شگفت آورد و به مردان مشرک زن مدهید تا ایمان بیاورند. قطعاً برده با ایمان بهتر از مرد آزاد مشرک است، هرچند [مال او] شما را به شگفت آورد، آنان (شما را) به سوی آتش فرا می خوانند و خدا به فرمان خود، [شما را] به سوی بهشت و آمرزش می خواند و آیات خود را برای مردم روشن می کند، باشد که متذکر شوند.

اولین سینی چای (2) چه کسی بهترین همسر است؟

مهری کلهر

این نقطه­چین برای هر کس یک جور پر می شود و هر کس به آن یک­جور پاسخ می دهد. من این سؤال را از چند نفر پرسیده ام. چند مورد از پاسخ ها را بخوانید تا بعد.

خانم 45 ساله متأهل: «بهترین همسر یعنی همسر شهلا خانم. خدا شانس بده. برایش آشپزی و بچه­داری می کند، پولش هم از پارو بالا می رود. هر وقت که خانه­تکانی­داره برایش مستخدم می آره؛ شوهر خوب، یعنی این».

متأهل، 37 ساله: «بهترین همسر؛ یعنی همسر من. از هر ماه 20 روزش را خانه مادرشه و اجازه می ده من یک نفس راحت بکشم».

احمد. ف 27 ساله: «بهترین همسر؛ یعنی همسری که غر نزند، غیر از این، همه چیز را می شه تحمل کرد».

زهرا. م متاهل 28 ساله: «بهترین همسر کسی است که دروغ نگه و سر به راه باشه و آدم رو شرمنده صاحب­خانه و در و همسایه نکنه».

حمید رضا خموشی، 29 ساله: «بهترین همسر وجود نداره. هر کسی یه عیبی داره».

محمد. الف، 30 ساله: «بهترین همسر دنیا کسی است که نجیب و بااخلاق باشه، نمی گم رویش را آفتاب و مهتاب نبینن، منظورم اینه که زن زندگی باشه، خونه­دار باشه».

اعظم نظری، 45 ساله: «بهترین همسر دنیا؛ یعنی مردی که پول داره و چشم و دل پاکه».

بهترین همسر دنیا هنوز از مادر زاده نشده است. غیر از نظرسنجی ما که بیشتر مصاحبه بود، دکتر منوچهر محسنی هم در این زمینه در یک نظرسنجی علمی نظر مردم را درباره معیارهایشان درباره همسر آینده­شان پرسیده است. بر اساس نتایج این پژوهش، نجابت و خوش­اخلاقی و اصالت خانوادگی، سه اولویت برتر برای زن ها هنگام ازدواج معرفی شده است. مردها بیشتر بر نجابت و زن ها بیشتر بر خوش­اخلاقی مردها تأکید کرده اند و هر دو جنس، به اصالت خانوادگی به یک میزان اهمیت داده اند. جالب اینجاست که به دیگر ویژگی ها مانند تحصیلات بالا، خوش­قیافه بودن، پولدار بودن یا خانه­دار بودن چندان توجه نشده است. درباره مهم ترین ویژگی­های یک مرد نیز خوش­اخلاقی، نجابت و اصالت خانوادگی، سه صفت برتر مطرح شده است. زنان بر نجابت و خوش­اخلاقی و مردان بر اصالت خانوادگی تأکید کرده­اند، چنان­که 1/21 درصد مردان درباره نجابت، 1/31 درصد درباره خوش­اخلاقی و 5/14 درصد درباره اصالت خانوادگی نظر موافق داشتند، در حالی­که این میزان در زنان به ترتیب به 2/23، 6/35 و 8/13 درصد تغییر می یابد. هر دو جنس درباره لزوم نجابت به عنوان ویژگی پسندیده زنان توافق داشتند، ولی نجابت مردان در اولویت دوم قرار می گیرد. از آن گذشته، در حالی­که زنان به نجابت و خوش­اخلاقی مرد توجه بیشتری دارند، مردان اصالت خانوادگی را ویژگی مهم یک مرد می دانند. برای پی بردن به اهمیت این ویژگی ها در زندگی افراد، بخش دیگری از این پژوهش را بررسی می کنیم. نجابت و خوش­اخلاقی به ترتیب 48 درصد و 28درصد، بالاترین میزان موافقت را در میان طلاق گرفته ها جلب کرده است که می توان تجربه تلخ طلاق و دلایل آن را در این گزینش مؤثر دانست. از سوی دیگر افراد مجرد و متأهل، از اصالت خانوادگی به عنوان یک ویژگی برجسته برای زن حمایت کرده­اند . این دو گروه به ترتیب 6/15 و 13 درصد به آن رأی می دهند، در حالی که این میزان در میان طلاق گرفته ها 4 درصد است. بنابر نتایج این پژوهش، معیارهای تربیتی و رفتاری در انتخاب مهم ترین ویژگی زن یا مرد هنگام ازدواج، بالاترین میزان را به خود اختصاص می دهد. پس از آن، معیارهای اجتماعی مانند تحصیلات و خانه­دار بودن، در مرتبه دوم و پولدار بودن و خوش­قیافه بودن کمترین آرا را کسب می کند.

اولین سینی چای (3)

معیارهای انتخاب همسر

برای پایداری لطف و صفا در زندگی مشترک و عمیق تر شدن روابط عاطفی زن و شوهر با گذر زمان، در انتخاب زن به چند ویژگی باید توجه کرد، از جمله:

یکسانی شأن زن با شوهر تا در زندگی تفاهم حاصل آید؛

عفیف بودن زن تا مرد از وفای زن و دوام زندگی مشترک اطمینان خاطر یابد؛

صالح بودن زن تا مرد رفتار زن را متناسب با مصلحت خانواده بیابد؛

با محبت بودن زن تا جذبه عشق آتشین آغاز زندگی تداوم یابد؛

خوش­رویی زن و اخلاق نیکو داشتن تا علاوه بر ژرف شدن روابط عاطفی، زمینه­ساز رشد و تعالی همسر شود؛

شکرگزاری از احسان شوهر تا اعتماد به نفس مرد بیشتر شود و روحیه او برای تلاش تقویت شود؛

حافظ اموال خانواده تا مرد درباره ثمره تلاش خویش امنیت خاطر یابد؛

بخشش و چشم­پوشی از خطای شوهر تا مرد درصدد اصلاح خود برآید؛

در انتخاب شوهر نیز پیشنهاد شده تا به چند صفت توجه شود، از جمله:

هم شأن و همتای زن تا تفاهم در زندگی مشترک، کانون خانواده را گرم و باصفا سازد؛

باتقوا بودن ت زن را در طاعت الهی یاری کند؛

رعایت حریم الهی در روابط با جنس مخالف تا زن از وفای مرد اطمینان یابد؛

خردمندی تا مردانه مدیریت کند؛

خوش­اخلاقی تا همسر خویش را احترام کند و زن از خشونت او در امان باشد.

اولین سینی چای (4)

پاک­دامنی و هم­کفو بودن

پاک­دامنی: الطیبات للطیبین و الطیبون للطیبات

طیبات از بهر که؟ للطیبین

خوب، خوبی را کند جذب از یقین

در هر آن چیزی که تو ناظر شوی

می کند با جنس سیر ای معنوی

در جهان هر چیز، چیزی جذب کرد

گرم را گرمی کشید و سرد سرد

قسم باطل باطلان را می کِشَد

باقیان را می کشند اهل رَشَد

ناریان مر ناریان را جاذبند

نوریان مر نوریان را طالبند

صاف را هم صافیان طالب شوند

درد را هم تیرگان جاذب شوند

زنگ را هم زنگیان باشند یار

روم را با رومیان افتاد کار

مولوی

هم­کفو بودن

آن حکیمی گفت: دیدم در تکی

می­دویدی زاغ با یک لک­لکی

در عجب ماندم بجستم حالشان

تا چه­قدر مشترک یابم نشان

چون شدم نزدیک من حیران و دنگ

خود بدیدم هر دوان بودند لنگ

* * *

کبوتر با کبوتر باز با باز

کند هم جنس با هم جنس پرواز

اولین سینی چای (5) گفتارهای نغز (معیارهای انتخاب همسر)

فاطمه عرب شیبانی

با زنی ازدواج کنید که اگر مرد می بود، بهترین دوست شما می شد.

ازدواجی که به خاطر پول به وجود آید، برای پول هم از بین می رود.

اگر از طبقه بالا زن بگیری، به جای خویشاوند ارباب خواهی داشت.

تاک را از خاک خوب و دختر را از مادر خوب و اصیل انتخاب کن.

دختر عاقل، جوان فقیر را به پیرمرد ثروتمند ترجیح می دهد.

داماد زشت و باشخصیت بهتر از داماد خوش­صورت بی لیاقت است.

زوجه خوب به منزله عصای محکمی است که مرد در سنگلاخ حیات می تواند بدان تکیه کند و هنگام بدبختی و فقر، از شفقت و غم­خواری وی تسلی و دلداری یابد.

زنی سعادتمند است که مطیع شوهر باشد.

مردی که به خاطر پول زن، داماد شود به نوکری می رود.[1]

تقوا و پرهیزکاری برای یک دختر برازنده تر از هر جواهری است.[2]

زیبایی زن زینتی است زوال­پذیر، ولی حسن اخلاق او نعمتی است لایزال.[3]

زن خوب فرمانبر پارس کند مرد درویش را پادشا (سعدی)

اگر زن باتقوا و خوش­خلق کدبانوی خانه ای محقر و فقیر باشد، آن خانه را محل آسایش و فضیلت و خوش­بختی می سازد.[4]

زن خوش­زبان و باتقوا، تاجی است بر سر شوهر خویش.[5]

زن عاقل، با شوهر بی پول خوب می سازد.[6]

بعد از یک سال که از ازدواج زن و مرد گذشت، هیچ­کدام به زیبایی صورت هم نمی اندیشند، و بر عکس، هر دو متوجه خلق و رفتار یکدیگر می شوند.[7]

خانه بدون زن عفیف، گورستان است.[8]

لیاقت داماد، به قدرت بازوی اوست.[9]

اولین سینی چای (6)

اشعار نغز (معیارهای انتخاب همسر)

بهین زنان در جهان آن بود

کزو، شوی همواره خندان بود

(فردوسی)

زن پرهیزکار زاینده

مرد را دولتی است پاینده

(مکتبی)

زن خوب و فرمانبر و پارسا

کند مرد درویش را پادشا

(سعدی)

زن که مستور و نیکخو باشد

نیست عیب، ارنه خوبرو باشد

(مکتبی)

زن مستور شمع خانه بود

زن شوخ آفت زمانه بود

(اوحدی)

اولین سینی چای (7)

کتاب­شناسی ازدواج

1. محمدی اشتهاردی، محمد، ازدواج آسان و شیوه همسرداری، مؤسسه انتشارات نبوی، 1376، چاپ ششم، 358 صفحه.

2. افروز، غلا­م­علی، مبانی روان شناختی ازدواج در بستر فرهنگ و ارزش­های اسلامی، تهران، دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ، 1380، 172 صفحه.

3. بابازاده، علی­اکبر، مسائل ازدواج و حقوق خانواده، مقدمه: جعفر سبحانی، تهران، بدر، 1370، 376 صفحه.

4. ­پاک­نژاد، سید رضا، ازدواج، انتشارات اخلاق، 1376، 208 صفحه.

5. جعفری، حمید، ازدواج و بهداشت خانواده، بی جا، پاشا، 1379، 184 صفحه.

6. حبیب­نژاد، سید احمد، پیوند آسمانی، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، 1381، 142 صفحه.

7. حجازی، سید جمال­الدین، ازدواج در نظام آفرینش، شرکت انتشارات میقات، 1370، 228 صفحه.

8. حسینی، مهدی، مشاوره ازدواج و خانواده، تهران، آوای نور، 1377، 29 صفحه.

9. رشیدپور، مجید، مراحل ازدواج در اسلام، تهران، انجمن اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران، 1376، 94 صفحه.

10. ­شمس­الدین، مهدی، انتخاب همسر و ازدواج، قم، شفق، 1375، 150 صفحه.

11. طیبی، ناهید و معین­الاسلام، مریم، مبانی روان­شناختی خوش­بختی با نگرش دینی، بهشت نیایش، 1382، 175 صفحه.

12. صانعه، صفدر، بهداشت ازدواج از نظر اسلام، مشهد، کتاب­فروشی جعفری، 297 صفحه.

13. صادق کوهستانی، عطیه، جوان و ازدواج، قم، انتشارات نسیم حیات، 1378، 151 صفحه.

14. غضنفری، علی، ازدواج و آداب زناشویی در اسلام، قم، انتشارات لاهیجی، 1380، 224 صفحه.

15. فضل الله، محمدحسین، شیوه همسرداری، ترجمه: لطیف راشدی، انتشارات پیام آزادی، 1373، 126 صفحه.

16. قرچه­داغی، مهدی، راه های ساده برای زندگی سعادتمند، تهران، نشر نخستین، 1380، 145 صفحه.

17. مظاهری، علی­اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم، انتشارات پارسیان، 1376، 260 صفحه.

18. ماجراجو، محسن، نیازها و روابط دختران و پسران، قم، نشر جمال، 1380، 304 صفحه.

19. شفیعی مازندرانی، محمد، راز خوش­بختی (اعجاز ازدواج)، قم، عطرآگین، 1384، 312 صفحه.

پی نوشت:

[1]. رهنمون، صص 49ـ 54.

[2]. همان، ص 390.

[3]. همان، ص 391.

[4] . همان، ص 389.

[5]. همان، ص 395

[6]. همان.

[7]. همان، ص 49.

[8]. همان، ص 50.

[9]. همان، ص 54.

طیبه چراغی

ازدواج، نخستین سنگ بنای خانواده و مناسب ترین راه برای هم­دلی دو جوان به شمار می آید. پیامبر اعظم(ص) درباره اهمیت ازدواج در اسلام فرمود: «هیچ کانونی در اسلام برپا نشده که نزد خداوند از کانون ازدواج محبوب تر باشد».[1]

ازدواج از دیدگاه قرآنی­ پدید­آورنده مطمئن ترین و آرام­بخش ترین رابطه ها و آغازگر زندگی سراسر عشق و ایثار است. از نشانه های قدرت خداوند این است که برای انسان ها از نوع خود آنها، همسرانی آفرید تا در کنار آنان، به آرامش برسند و میان آنها الفت و دوستی قرار داد.[2] محبت و رحمت الهی، جاذبه ای معنوی ـ مادی میان زن و مرد ایجاد می کند که آنها را به آرامش می رساند.[3]